MAKALE İNCELEME
RAPORU
Beyza Nur Erol
1.
Makale Künyesi :
Halime Miray Sümer Bodur ve Aydın Kızılaslan, (2020).“Çalışan
Bellek ve İşitme Yetersizliği Olan Bireyler” Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. Sonbahar Özel Sayı, s.110-119.
Anahtar Kelimeler : İşitme yetersizliği olan bireyler, çalışan bellek, çok-bileşenli çalışma belleği modeli.
2.
Problem Özeti :
Problem Durumu
: İşitme yetersizliği; bireyin işitme testinden aldığı sonuçların normal
işitme sınırlarından belirli derece farklılık göstermesi olarak tanımlanabilir.
İşitme yetersizliği, işitme duyusunda kaybın yanında dolaylı ya da doğrudan
bireyin dil kazanımını, iletişim becerilerini, algılama yeteneğini, bilişsel
becerilerini ve diğer önemli kazanımlarını sınırlar, gelişimini olumsuz
etkiler. İşitme kayıplı çocuklar okul ve sosyal çevreye uyum sağlamada sorunlar
yaşar, iletişim gibi önemli konularda akranlarından geri kalırlar. Yetişkin
bireylerde işitme kaybı akademik kariyeri ve ikili insan ilişkilerine olumsuz
etki katar.
Bellek (hafıza), bir
organizmanın bilgiyi depolama, saklama ve geri çağırma yeteneğidir. Ufak
düzeylerde bellek problemi yaşayan insanların dahi hayatları oldukça sınırlanır
ve zorlaşır. Öğrenme ve bellek yakın ilişkili olduğu için kişi verimli
öğrenemez. Gündelik hayatta zorluklara maruz kalır. Bellek mekanizması 3
kısımda incelenir:
·
Duyusal bellek, duyu organlarından gelen
bilginin kısa sürelerle depo edildiği alandır.
·
Kısa süreli bellek (çalışan bellek),
bilinçli kullanımda olan sınırlı miktardaki bilgiyi geçici süre saklayan bellek
sistemidir. Bazı çalışmalar çalışan bellek ve kısa süreli bellek kavramlarını
bir kabul ederken, bazı çalışmalar ise bu iki kavramı farklı olarak ele almış
ve incelemiştir. Bazı çalışmalar ise çalışan belleğin kısa süreli belliği
kapsadığını ele alır. Bu noktada çalışan bellek; bilgiyi kısa süreliğine
depolayan ve işleyen, öğrenme ve anlama gibi karmaşık bilişsek süreçleri
yöneten bellek mekanizması olarak tanımlanır.
·
Uzun süreli bellek, hayat boyu
öğrendiğimiz tüm bilgilerin depo edildiği alandır.
Araştırmanın Amacı ve Problem Cümlesi :
Bu çalışmada konuşma ve dil becerilerini etkileyen bellek mekanizmasının işitme
kayıplı bireylerde incelenmesi amaçlanmış, belleğin bileşenleri anlatılarak işitme
kayıplı bireylerde çalışan bellek mekanizmasının performansı, etkisi ve
bileşeni anlatılmıştır. Bu çalışmada aşağıda verilen sorulara yanıt oluşturmak amaçlanmıştır.
1. 1.) Bellek nedir ? Belleği oluşturan mekanizmalar
hangileridir ? Belleğin bileşenleri, performansı ve kapasitesi neyi ifade eder
?
2. 2.) Bireyin matematik ve okuryazarlık becerisi gibi
temel akademik alanlardaki performansında rol oynayan çalışan bellek
mekanizması ile bireyin dil kazanım becerisine ve bunun sonucu sözel dil
becerisi, iletişim becerisi gibi yeteneklerine olumsuz etki eden işitme kaybının
arasındaki ilişki nedir ?
3. 3.) İşitme kayıplı bireylerin çalışan bellek mekanizması,
normal işitmeye sahip bireylerin çalışan bellek mekanizmasından nasıl
farklılıklar gösterir ?
4. 4.) Sözel çalışma belleği, soyut düşünme becerileri,
sözel dil yetenekleri, tekrar etme stratejisi, dikkat eksikliği gibi çalışma
belleğine bağlı becerilerde yaşanan sınırlıklar işitme kaybı olan bireylerde ve
normal işitmeye sahip bireylerde nasıl farklılıklar gösterir ?
5. 5.) Bellek kapasitesi işitme kayıplı bireylerde ne
düzeyde sınırlamalar gerçekleştirir ?
6. 6.) Çalışan bellek stratejileri nelerdir ? Kaç çeşit
strateji vardır ?
7. 7.) Çalışan bellek müdahaleleri nelerdir ve neyi
amaçlar ?
Hipotezler :
1. 1) Bellek ve bellek süreçlerinde yaşanan
problemlerin öğrenme ile ilişkisi vardır.
2. 2) Çalışan belleğin bilişsel süreçlerle etkisi
bireyin akademik kariyeri için eğitsel açıdan önemlidir.
3. 3) Eksik ve yetersiz bellek performansı öğrenim
alanlarından; dikkat, konuya ilişkin önceki bilgi, ses bilgisel beceri ve
görsel-mekansal alan'ı etkiler.
4. 4) İşitme yetersizliği görülen bireylerde sınırlı
işitsel girdiden kaynaklı sözel dil gelişiminde sınırlamalar görülür.
5. 5) İşitme kaybı olan bireyler zayıf çalışan bellek
performansı sergiler.
6. 6) Dikkat becerisi, görsel ve sözel performans,
okul başarısı, okuma becerisi, bellek kapasitesi gibi alanlardaki akademik
sınırlamaların nedeni işitme yetersizliğinin derecesinden ziyade bireyin dille
erken tanışması ve eğitimidir.
7. 7) Çalışan bellek müdahaleleri bireyin bellek kapasitesinin,
uzun süreli bellek depolamasının ve bireyin uzun süreli belleğindeki kodlanan
bilgi miktarının arttırılmasını amaçlar.
Araştırmanın Önemi : İşitme kayıplı
bireylerin akademik kariyer ve sosyal, bilişsel becerilerinde ki sınırlamaların nedeni,
bellek kapasitesi ve buna bağlı olarak diğer becerilerin işitme kaybından nasıl
etkilendiği çalışmada anlatılmıştır. Bu yönüyle çalışma normal işitmeye sahip
bir birey ile işitme kaybına sahip bir birey arasındaki farkı anlamak ve
bireyin gelişiminde nasıl rol oynadığını görmek açısından önemlidir.
3.
Yöntem :
Bu çalışmada
işitme kayıplı bireylerin çalışan bellek mekanizması son zamanlarda artan çalışmalar
kaynak alınarak açıklanmıştır (Alloway ve Alloway, 2010; Baddeley, 2003; Cowan,
2005, Dehn, 2011; Gathercole ve Alloway, 2008). Bu araştırmada çalışan bellek
kavramı, bileşenleri ve fonksiyonu
farklı modeller kullanılarak tanımlanmıştır (Baddeley ve Hitch, 1974; Cowan, 2005;
Kane ve Engle, 2000). İşitme yetersizliği ve çalışan bellek ilişkisi de farklı
çalışmalar kaynak alınarak açıklanmıştır. (Sümer ve Kumaş ve Kargın ve
Güldenoğlu, 2017; Qi ve Mitchell, 2012; Trezek, Wang ve Paul, 2010; Gottardis
ve Nunes ve Lunt, 2011; Marschark ve Sarchet ve Trani, 2016).
4.
Bulgular :
Çalışan bellek
ve akademik başarı arasındaki ilişki Alloway, 2006; Alloway ve Alloway, 2010;
Baddeley, 2003; Clair-Thompson ve Gathercole, 2007; Gathercole ve Pickering,
2000 çalışmaları ile açıklanmış olup, modellemeler öne sürülerek anlatılmaya
çalışılmıştır. Çalışan bellek performansı düşük çocukların akademik
başarılarını akranları ile aynı düzeyde gerçekleştiremedikleri konusunda yapılan
Gathercole ve Alloway ve Willis ve Adams, 2006; Geary, 2004; Swanson ve
Berninger, 1996 çalışmaları arasında benzerlik izlenmiştir. İşitme yetersizliği
ve çalışan bellek ilişkisi hakkında yapılan Mitchell ve Quittner, 1996;
Quittner ve Leibach ve Marciel, 2004 çalışmaları ile eksik işitme yeteneği ve
çalışan bellek performansı arasında ki ilişki tanımlanmıştır.
5.
Sonuç ve Öneriler :
Sonuç : İşitme
yetersizliği yaşayan bireyler işitme engelinin getirdiği olumsuz sonuçların
yanı sıra çalışma belleğini de etkin bir biçimde kullanamayarak gelişimde ve
öğrenmede olumsuz sonuçlar ile karşılaşmaktadırlar. İşitme yetersizliği dolaylı
ve dolaysız olarak bir çok gelişim aşamasında olumsuz sonuçlar yaratmaktadır.
İşitsel girdi yetersizliğine bağlı olarak çalışan bellek performansı yetersiz
olan bireylerde okuma metinlerini anlamlandıramama, görsel anımsatıcıları ve
sözel ifadeleri hatırlamama, gerekli bilgiye odaklanamama ve dikkat eksikliği
gibi negatif sonuçlar izlenmiştir.
Öneriler :
· - Bu konu üzerinde erken tanı, teşhis ve tedavi
her hastalıkta olduğu gibi büyük bir önem taşır.
· - Çocuklarda yaşanan işitme kaybı genellikle
çocuklar tarafından fark edilmemekte olup, çocuğun gelişiminde bu eksikliğin
belirlenmesi ve tespit edilmesi başlıca çocuğun bakıcısına/ebeveynlerine düşen
bie sorumluluktur. Bu sebeple öğretmen/bakıcı/ebeveyn 'in erken tespiti ve
çocuğuyla olan ilişkisi önemli bir detaydır.
· - Bu sorunla karşılaşan bireylere doğru strateji
ve erken teşhis ile tedavi önerilmeli ve birey takip altına alınarak sorunun
çözülmesi, bireyin eğitim ve akademik becerilerinin arttırılması ön planda
tutulmalıdır.
6.
Kişisel Sonuç :
Dünü, bugünü, yarını ve çevremizi
anlayabilmek için bellek kapasitemizin yüksek performansta çalışması
gerekmektedir. Bellek performansı kişinin öğrenme kapasitesini arttırmakla da
ilişkili olup işitme yetersizliği gibi bazı engellerle hasar görebilir.
Çevreden gelen ve fiziksel olarak doğan tüm bu engeller karşısında bireylerin
işitme hassasiyetine önem vermesi, mümkünse düzenli olarak test yaptırmaları ve
bu engellerden bir veya fazlası ile karşılaşmaları durumunda en erken dönemde
tedavi olmaları gerekmektedir. Çocuklarda gelişim ve öğrenme; yetişkin ve
yaşlılarda akademik kariyer, iletişim ve doğru algılama için önemli olan bu
engelleri en aza indirebilmektir.
Yorumlar
Yorum Gönder